मुंबई : (Surya Grahan 2024) हिंदू धर्मात सूर्यग्रहणाला विशेष महत्त्व आहे. सूर्यग्रहण ही एक खगोलीय घटना आहे ज्यामध्ये चंद्र सूर्याला पूर्णपणे किंवा अंशतः झाकतो, ज्यामुळे पृथ्वीवरील सूर्यप्रकाश कमी होतो किंवा पूर्णपणे अदृश्य होतो. साधारणत: वर्षभरात एकच सूर्यग्रहण होते, पण या वर्षी 2024 मध्ये दुसऱ्यांदा सूर्यग्रहण होणार आहे. या वर्षातील पहिले सूर्यग्रहण 8 एप्रिल 2024 रोजी झाले, ज्याचा विशेष प्रभाव अमेरिका आणि आसपासच्या देशांमध्ये दिसून आला. या ग्रहणाची खास गोष्ट म्हणजे हे ग्रहण भारतात दिसले नाही. त्यामुळे वर्षाच्या पुढील सूर्यग्रहणाबाबत लोकांच्या मनात अनेक प्रश्न आहेत, जसे की- हे सूर्यग्रहण कोणत्या तारखेला होणार आहे आणि यावेळी हे ग्रहण आपल्या सर्वांना दिसेल की नाही? अशा परिस्थितीत या लेखात वर्षातील दुसऱ्या सूर्यग्रहणाशी संबंधित माहिती सविस्तर जाणून घेऊया.
सूर्यग्रहण कोणत्या तारखेला होईल?
या वर्षातील दुसरे सूर्यग्रहण अश्विन महिन्यातील अमावास्येला होणार आहे. ग्रेगोरियन कॅलेंडरनुसार, वर्षातील दुसरे सूर्यग्रहण 2 ऑक्टोबर 2024 रोजी होणार आहे. या दिवशी, सूर्यग्रहण रात्री 9.13 वाजता सुरू होईल आणि 3.17 वाजता समाप्त होईल. या ग्रहणाचा एकूण कालावधी सुमारे 6 तास 4 मिनिटे असेल.
हे ग्रहण भारतात दिसणार की नाही?
या वर्षीचा पहिला सूर्य भारतात दिसत नव्हता. आता आश्चर्याची बाब म्हणजे या वर्षातील दुसरे सूर्यग्रहणही भारतात दिसणार नाही. असे होण्यामागचे मुख्य कारण म्हणजे ग्रहण भारतीय वेळेनुसार रात्री होईल.
दुसरे सूर्यग्रहण कुठे दिसणार?
आता प्रश्न असा आहे की, जर ते भारतात दिसले नाही तर जगातील कोणत्या देशातील लोकांना हे ग्रहण पाहता येणार आहे. ब्राझील, कुक आयलंड, चिली, पेरू, होनोलुलु, अंटार्क्टिका, अर्जेंटिना, मेक्सिको, न्यूझीलंड, आर्क्टिक, फिजी, उरुग्वे, ब्युनोस आयर्स आणि बेका बेट इत्यादी देशांतील लोक हे सूर्यग्रहण पाहू शकतात.
सूर्यग्रहणाचा सुतक काळ
सामान्यतः सुतक कालावधीला सूर्यग्रहण होते तो काळ म्हणतात. हे ग्रहणाच्या प्रकारावर आणि व्यक्तीच्या जात आणि धार्मिक विश्वासांवर अवलंबून बदलू शकते. शास्त्रानुसार सुतक कालावधी सूर्यग्रहणाच्या 12 तास आधी सुरू होतो. यावेळी हे सूर्यग्रहण भारतात दिसणार नाही, त्यामुळे सुतक कालावधी वैध राहणार नाही. जेव्हा सुतक कालावधी सुरू होतो तेव्हा शुभ आणि मंगल कार्ये होत नाहीत. या काळात लोक पूजा करणे देखील टाळतात. सुतक काळात मंदिरं देखील बंद असतात.
सूर्यग्रहण कधी लागते?
विज्ञानानुसार सूर्य आणि पृथ्वी यांच्यामध्ये चंद्र आल्याने सूर्यग्रहण होते. जेव्हा चंद्र सूर्य आणि पृथ्वीच्या मध्ये येतो तेव्हा सूर्यप्रकाशाचा भाग पृथ्वीवरून दिसत नाही आणि त्या वेळी सूर्यप्रकाश पृथ्वीवर पडण्याऐवजी चंद्राची सावली दिसते. या स्थितीला सूर्यग्रहण म्हणतात.
विज्ञानाच्या दृष्टीने सूर्यग्रहण समजून घेऊया
चंद्र पृथ्वीभोवती एका कक्षेत फिरतो आणि त्याच वेळी पृथ्वीही सूर्याभोवती फिरते. भ्रमण करीत असताना, कधीकधी चंद्र सूर्य आणि पृथ्वीच्या मध्ये येतो. खगोलशास्त्र आणि विज्ञानात याला सूर्यग्रहण म्हणतात.
जेव्हा चंद्र सूर्य आणि पृथ्वीच्या मध्ये येतो तेव्हा सूर्याचा प्रकाश पृथ्वीपर्यंत पोहोचू शकत नाही आणि पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचा काही भाग दिवसा देखील गडद होतो, जसे की बऱ्याचदा भरदिवसाही संध्याकाळ झाल्यासारखे वाटते.
सूर्यग्रहण नेहमी अमावस्येलाच होते. कारण अमावस्येमध्ये चंद्र पृथ्वीच्या परिभ्रमण समतलाजवळ असतो. सूर्यग्रहणाचे तीन प्रकार आहेत. आंशिक सूर्यग्रहण, कंकणाकृती सूर्यग्रहण आणि संपूर्ण सूर्यग्रहण.
सूर्यग्रहणाबद्दल या गोष्टी अनेकांना नाही माहिती
- शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की एकूण सूर्यग्रहणाचा वास्तविक कालावधी जास्तीत जास्त 11 मिनिटे असू शकतो, परंतु त्यापेक्षा जास्त नाही.
- चंद्रग्रहण त्याच्या संपूर्ण प्रकाशक्षेत्रात दिसत असले तरी, सूर्यग्रहण केवळ 10 हजार किलोमीटर लांब आणि 250 किलोमीटर रुंद परिसरातच पाहता येईल.
- ग्रहण हा एक असा काळ आहे जेव्हा विश्वामध्ये अनेक विचित्र आणि आश्चर्यकारक घटना घडतात, जे शास्त्रज्ञांसाठी एक संधी आहे. त्यामुळे ग्रहण काळात वैज्ञानिकांना नवीन तथ्यांवर काम करण्याची संधी मिळते.
चंद्रग्रहण हे सूर्यग्रहणांपेक्षा जास्त वेळा होतात
एका वर्षात होणाऱ्या चंद्रग्रहणांची संख्या सूर्यग्रहणांपेक्षा जास्त असते. विज्ञानात याचे कारण स्पष्ट करताना असे म्हटले आहे की, चंद्रग्रहण पृथ्वीच्या अर्ध्याहून अधिक भागातून दिसतात. त्याच वेळी, सूर्यग्रहण पृथ्वीच्या मोठ्या भागात शंभर मैलांपेक्षा कमी रुंद किंवा दोन-तीन हजार मैल लांब असलेल्या भूभागातून दिसते. 20 एप्रिल रोजी होणारे सूर्यग्रहण हे संपूर्ण सूर्यग्रहण नाही, त्यामुळे ते पृथ्वीवरील फार कमी भागात दिसेल. हे सूर्यग्रहण भारतातही दिसणार नाही.
(अस्विकरण- वरिल माहिती उपलब्ध स्त्रोतावरून देण्यात आली आहे. याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कोणताही दावा करत नाही तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही.)
