मुंबई : (Navratri Ghatasthapana 2024 Marathi) नवरात्र हा हिंदू धर्मात अत्यंत पवित्र काळ मानला जातो. देवीचे उपासक या दिवसांची आतुरतेने वाट पाहत असतात. या नऊ दिवसांमध्ये दुर्गा देवीच्या नऊ रूपांची पूजा केली जाते. या काळात अनेक भाविक उपवासही करतात. नवरात्रीचा पहिला दिवस विशेष मानला जातो, कारण या दिवशी घटस्थापना करण्याची परंपरा आहे. आज आपण शारदीय नवरात्र 2024 च्या घटस्थापनेचा मुहूर्त आणि महत्त्व जाणून घेऊया.
शारदीय नवरात्र २०२४ घटस्थापनेचा शुभ मुहूर्त (Shardiya Navratri 2024)
आश्विन महिन्याच्या शुक्ल पक्षाची प्रतिपदा तिथी 03 ऑक्टोबर 2024 रोजी दुपारी 12:18 वाजता सुरू होत आहे. ही तारीख 04 ऑक्टोबर रोजी मध्यरात्री 02:58 वाजता समाप्त होईल. अशा स्थितीत उदय तिथीनुसार शारदीय नवरात्रीची सुरुवात गुरुवार 03 ऑक्टोबरपासून होणार असून घटस्थापनाही याच दिवशी केली जाणार आहे. या वेळी घटस्थापनेचा शुभ मुहूर्त असा असेल –
घटस्थापना मुहूर्त – 06:15 AM ते 07:22 AM
घटस्थापना अभिजीत मुहूर्त – सकाळी ११:४६ ते दुपारी १२:३३
नवरात्रात कलश स्थापनेचे महत्त्व (Importance of Ghatasthapna in Navratri)
हिंदू धर्मात कोणत्याही शुभ कार्यापूर्वी कलशाची प्रतिष्ठापना करण्याची पद्धत आहे. यामागचे कारण म्हणजे कलश हे सर्व देवदेवतांचे तसेच सर्व गणांचे निवासस्थान मानले जाते. कलशाच्या मुखात भगवान विष्णू, गळ्यात भोलेनाथ आणि मूळ भागात ब्रह्माजी, यासोबतच कलशाच्या मध्यभागी देवींचा वास असतो. याशिवाय घट हे ब्रह्मांडात अस्तित्वात असलेल्या शक्तीचे प्रतीकही मानले गेले आहे. फक्त घट किंवा कलश लावल्याने घरातील वास्तुदोष दूर होतात आणि पूजा सफल होते. त्यामुळे नवरात्रीसोबतच कोणत्याही शुभ कार्यापूर्वी घटस्थापना करण्याची परंपरा आहे. प्रत्येक शुभ कार्यापूर्वी घटस्थापना करण्याची पद्धत वेगळी असते.
घटस्थापनेसाठी लागणारे साहित्य
कलश (माती, चांदी किंवा तांबे), गंगाजल, आंब्याच्या पानांची फांदी, नाणे, अक्षत.
जव पेरणीसाठी – मातीचे भांडे, एक स्वच्छ कापड, पाणी, माती, मौली धागा आणि जव.
अखंड ज्योतीसाठी – पितळेचा किंवा मातीचा दिवा, तूप, कापसाची वात,हळद, कुंकू
घटस्थापनेचा विधी (Navratri Ghatasthapna Vidhi)
सर्व प्रथम, जव किंवा गहू पेरणीसाठी, एक भांडे घ्या ज्यामध्ये कलश ठेवल्यानंतरही आजूबाजूला जागा असेल. हे भांडे मातीच्या ताटासारखे असेल तर उत्तम. जव किंवा गहू वाढवण्यासाठी या भांड्यात किंवा पात्रात मातीचा थर पसरवा. माती शुद्ध असावी म्हणजेच घाण जागेतली नसावी. पात्राच्या मध्यभागी कलशासाठी जागा सोडा आणि बिया टाका, नंतर मातीचा थर पसरवा. पुन्हा एकदा गहू किंवा जव घाला. पुन्हा मातीचा थर पसरवा. आता त्यावर पाणी शिंपडा.
तांब्याच्या कलशावर स्वस्तिक बनवा. कलशाच्या गळ्यात मोली बांधा. आता कलश पूर्णपणे गंगाजल आणि शुद्ध पाण्याने भरा. कलशात संपूर्ण सुपारी, फुले आणि दुर्वा ठेवा. कलशात अत्तर, पंचरत्न आणि नाणे ठेवा. आता कलशात पाच प्रकारची पाने टाका. त्यांना अशा प्रकारे ठेवा की काही पाने किंचित बाहेर दिसतील. सर्व बाजूंनी पाने ठेवा आणि झाकणाने झाकून ठेवा.
हे झाकण अक्षत म्हणजेच संपूर्ण तांदूळाने भरा. नारळ तयार करा. नारळ लाल कपड्यात गुंडाळा आणि त्याला मोली बांधा. हे नारळ कलशावर ठेवा. नारळाचे तोंड तुमच्याकडे असावे. नारळाचे तोंड वरच्या दिशेने असल्यास ते रोग वाढवणारे मानले जाते. जर ते खालच्या दिशेने असेल तर ते शत्रू वाढवणारे मानले जाते. जर ते पूर्वेकडे असेल तर ते संपत्ती नष्ट करणारे मानले जाते. आता हे भांडे जव आणि गहू वाढवण्यासाठी तयार केलेल्या भांड्याच्या मध्यभागी ठेवा. आता देवी-देवतांना आवाहन करून प्रार्थना करा की ‘हे सर्व देवी-देवतांनो, 9 दिवस कलशात विराजमान व्हा.’
आवाहन केल्यानंतर कलशात सर्व देवता आहेत असा विश्वास ठेवून कलशाची पूजा करावी. कलशाला ओवाळा, अक्षत अर्पण करा, फुलांच्या माळा अर्पण करा, अत्तर अर्पण करा, घटस्थापनेनंतर नैवेद्य दाखवावा. नऊ दिवस घटासमोरचा दिवा लावावा. हा दिवा अखंड नऊ दिवस तेवत राहावा. ज्या ठिकाणी घटस्थापना केली आहे त्या ठिकाणी स्वच्छता व पावित्र्य ठेवावे. नवरात्र झाल्यानंतर कलशाची आरती करून त्यातील साहित्याचे विसर्जन करावे. तसेच कलशातील पाणी घरात सर्वत्र शिंपडावे.
शारदीय नवरात्रीचे महत्व
सनातन धर्मात शारदीय नवरात्रीच्या कालावधीला विशेष महत्त्व दिले गेले आहे. या काळात ऋतूही बदलतात आणि शरद ऋतू सुरू होतो. हा सण प्रामुख्याने दुर्गा मातेच्या 9 रूपांच्या पूजेला समर्पित आहे. देवीचा आशीर्वाद मिळविण्यासाठी हा काळ अतिशय शुभ मानला जातो. असे म्हटले जाते की जो कोणी नवरात्रीत पूर्ण विधीपूर्वक उपवास आणि पूजा करतो त्याची सर्व दुःखे दूर होतात. तसेच माता दुर्गेच्या कृपेने साधकाच्या सर्व मनोकामनाही पूर्ण होतात.
(डिसक्लेमर- वरिल माहिती उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात येत आहे. याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कोणताही दावा करत नाही.)
