मुंबई : (Hajj Yatra Importace) हिंदू धर्मात जसे चारधाम यात्रेला महत्त्व आहे तसेच इस्लाममध्ये हज आणि उमराहला खूप महत्त्व आहे. जगभरातून लाखो मुस्लिम समाज हज आणि उमराह करण्यासाठी सौदी अरेबियात जातात. मुस्लिम समाजातील लोक मोठ्या संख्येने भारतातून हज आणि उमराह करण्यासाठी जातात. 2024 च्या हज यात्रेसाठी अर्ज प्रक्रिया पूर्ण झाली आहे. त्यानंतर आता हज यात्रेला सुरुवात झाली आहे.
मक्का आहे सौदी अरेबियातील सर्वात जुने शहर
सौदी अरेबियातील सर्वात जुने शहर असलेल्या मक्का येथे मुस्लिम हज आणि उमराहसाठी जातात. मात्र उमराह आणि हजमध्ये मोठा फरक आहे. उमराह वर्षभर करता येतो पण हज करण्याची एक निश्चित वेळ असते. इस्लामिक कॅलेंडरच्या शेवटच्या महिन्यात हज यात्रा केली जाते. काही ठराविक कालावधीत केली जाणारी ही यात्रा खर्चीक असते.
उमराह आणि हज या दोन्हीमध्ये मक्काच्या पवित्र स्थळांचा समावेश आहे, तरीही दोघांमध्ये फरक आहेत. जसे उमराह ही एक उपासना आहे ज्याला इबादत म्हणतात. ते अनिवार्य नाही. तर हज हा इस्लामच्या 5 स्तंभांपैकी एक आहे आणि हा प्रवास करण्यासाठी पुरेसा पैसा आणि आर्थिक साधन असलेल्या प्रत्येक सक्षम-शरीर असलेल्या मुस्लिमांसाठी अनिवार्य आहे.
उमराह आणि हज यात काय फरक आहे?
अलीगढचे इस्लामिक शिक्षक उमर खान यांनी सांगितले की, इस्लाममध्ये मुस्लिमांसाठी देवाने पाच कर्तव्ये सांगितले आहेत. ज्यामध्ये कलमा, नमाज, रोजा, हज आणि जकात यांचा समावेश आहे. श्रीमंत असलेल्या सर्वांसाठी हज हे कर्तव्य आहे. जर असे लोक हज करत नसतील आणि मरण पावले तर ते धार्मिक दृष्ट्या गुन्हेगार म्हणतील.
इस्लाममध्ये, उमराह करणे देखील पवित्र मानल्या जाते परंतु उमराह करणे बंधनकारक नाही. उमरा हा एक मुक्त उपासनेचा प्रकार आहे. म्हणजे उमरा करणे ही चांगली गोष्ट आहे, ती पुण्यपूर्ण कृती आहे आणि ती न करण्यात काही पाप नाही. त्याचप्रमाणे हज आणि उमराहमध्येही मोठा फरक आहेत.
उदाहरणार्थ, जर तुम्ही हज केले तर तुम्हाला नक्कीच बलिदान द्यावे लागेल आणि तुम्हाला सैतानाला दगडं मारावे लागेल. तुम्हाला अराफातच्या मैदानात राहावे लागेल. तर उमराह करण्यासाठी असे कोणतेच नियम नाही. हज फक्त ईद उल अजहा दरम्यान केला जातो. तर उमराह हजचे दिवस वगळता वर्षभर केव्हाही करता येते.
हज करण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे हा अल्लाहचा आदेश आहे आणि तो इस्लामच्या पाच आवश्यक स्तंभांपैकी एक आहे. हे अल्लाहची उपासना करण्याचे साधन आहे. हज यात्रेदरम्यान जगभरातील मुस्लिम एकत्र येतात. तसेच, हज हा जगातील सर्व मुस्लिम समान असल्याचे दाखवण्याचा एक मार्ग आहे.
628 मध्ये प्रेषित मोहम्मद यांनी आपल्या 1400 अनुयायांसह प्रवास सुरू केला. हा प्रवास इस्लामची पहिली तीर्थयात्रा बनली ज्याला नंतर हज म्हटले गेले. दरवर्षी जगभरातून मुस्लिम हजसाठी सौदी अरेबियात पोहोचतात. हजला पाच दिवस लागतात आणि बकरीद म्हणजेच ईद उल अधाला ही यात्रा संपते.
यंदा 1,75025 भारतीय सौदी अरेबियाला देतील भेट
एका प्रसिद्धीपत्रकात माहिती देताना, परराष्ट्र मंत्रालयाने (MEA) सांगितले की, भारत आणि सौदी अरेबिया यांच्यातील धोरणात्मक भागीदारी मजबूत करण्याच्या उद्देशाने मुक्तेश परदेशी 4-7 मे दरम्यान सौदी अरेबियाच्या अधिकृत दौऱ्यावर होते. 2024 मध्ये, 1,75025 भारतीय यात्रेकरू 2024 हज कोटा अंतर्गत सौदी अरेबियाला भेट देतील.
हज यात्रेसाठी काय नियमावली आहे?
हज यात्रेदरम्यान महिलांसाठी काही वेगळे नियम आहेत, ज्यांचे पालन करावे लागेल. हजला जाणाऱ्या विमानांसाठीही काही नियम आहेत. या सर्व नियमांची माहिती हजसाठी अर्ज करताना दिली जाते. हज यात्रेकरूंचा एक नेता असतो, त्याच्यासोबत हजला जाणारे यात्रेकरू नियमांचे पालन करतात याचीही तो काळजी घेतो. हजला जाण्यासाठी किमान वय 12 वर्षे असणे आवश्यक आहे.
हज समितीकडे अर्ज करावा लागतो
हजला जाण्यासाठी हज समितीकडे अर्ज करावा लागतो. त्यासाठी पासपोर्ट आकाराचे छायाचित्र, कोरोना लसीचे प्रमाणपत्र, आधार कार्ड आणि पासपोर्ट आवश्यक आहे. सामान्यतः हज समितीच्या नेत्याच्या नेतृत्वाखाली हज यात्रा केली जाते. हज यात्रा खाजगीरित्या देखील करता येते परंतु त्यासाठी जास्त खर्च येतो. हज समिती प्रथमच यात्रेकरूंना प्राधान्य देते. याशिवाय वृद्ध, अपंग आणि महिलांनाही प्राधान्य दिले जाते.
खर्च किती येतो?
हजला जाणाऱ्यांना भारतीय चलनात तीन ते चार लाख रुपये खर्च करावे लागतात. खासगी प्रवासासाठी 5 लाख रुपयांपर्यंत खर्च येतो. हजला जाणारे लोक सोबत कफनही घेऊन जातात. याचे कारण म्हणजे हजदरम्यान एखाद्याचा मृत्यू झाल्यास त्याला या कपड्यात दफन केले जाऊ शकते. जेव्हा जेव्हा एखादा हाजी सुखरूप घरी परतल्यानंतर मृत्यू पावतो तेव्हा त्याच्या अंत्य विधीसाठी याच कपड्याचा वापर केला जातो. हजहून परतणारे त्यांच्यासोबत झम-झमचे पाणी आणतात. हिंदू धर्मातील गंगेच्या पाण्याप्रमाणेच इस्लाममध्ये झम-झमच्या पाण्याचे महत्त्व आहे. मात्र, हे पाणी ठराविक प्रमाणातच सोबत आणता येते.
40 दिवस चालतो प्रवास
हज यात्रा 40 दिवस चालते. या काळात पहिले 10 दिवस मदिना शहरात घालवावे लागतात. यानंतर अनेक धार्मिक विधी वेगवेगळ्या दिवशी केल्या जातात. मदिनामध्ये वेळ घालवल्यानंतर हज यात्रेकरू अनेक डोंगराळ भागात जातात. सैतानाच्या भिंतीवर दगड फेकणे. ईद-उल-अजहाला प्राण्यांची कुर्बानीही दिली जाते. मक्का शहरात असलेल्या काबाला हज यात्रेत सर्वात जास्त महत्त्व आहे. हज यात्रेकरू काबाची सात वेळा प्रदक्षिणा घड्याळाच्या विरुद्ध दिशेने करतात. या प्रक्रियेला तवाफ म्हणतात. काबामध्ये एक काळा दगड आहे, ज्याचे चुंबन घेतले जाते.
प्रत्येक देशासाठी प्रवाशांचा कोटा निश्चित केला आहे
सौदी अरेबियाचा नियम असा आहे की मुस्लिम देशांतील प्रत्येक 1000 लोकसंख्येमागे एक व्यक्ती हज करू शकते. तथापि, प्रत्येक देश हजवर जास्तीत जास्त लोकांना पाठवण्याचा प्रयत्न करतो. त्यामुळे हज कोटा वाढवण्याची चर्चा सुरू आहे. भारताने जेद्दाहमध्ये हज कोट्याबाबत सौदी अरेबिया सरकारसोबत करार केला होता. त्यानुसार यंदा येथून 1,75,025 यात्रेकरूंना पाठवण्याचा कोटा निश्चित करण्यात आला होता.
देशातील राज्यांचा कोटा सरकार ठरवते
देशात कोणत्या राज्यातून किती लोक हज यात्रेला जातील याचा निर्णय अल्पसंख्याक व्यवहार मंत्रालय आणि केंद्र सरकारची हज समिती घेते. यासाठी प्रत्येक राज्यात स्थापन करण्यात आलेल्या हज समितीकडून अर्ज मागवले जातात. संख्या जास्त असल्यास लॉटरी काढली जाते. त्यात ज्यांची नावे दिसतात, त्या पूर्वनिर्धारित संख्येनुसार प्रत्येक राज्यातून हजला जाणाऱ्या यात्रेकरूंची संख्या असते. जास्त लोकसंख्येच्या आधारावर उत्तर प्रदेशातून सर्वाधिक यात्रेकरू हजला जातात. यानंतर पश्चिम बंगाल आणि बिहारमधील यात्रेकरू आहेत.
हजसाठी 70 टक्के कोटा अल्पसंख्याक मंत्रालय आणि केंद्र सरकारच्या वतीने हज समितीने ठरवला आहे, तर 30 टक्के कोटा खाजगी ऑपरेटर्सना दिला जातो. सरकारी कोट्यातून जाणाऱ्यांना हज यात्रेच्या खर्चात अनुदान मिळते. त्यामुळेच त्यांचा खर्च खासगी ऑपरेटरच्या माध्यमातून जाणाऱ्या खर्चापेक्षा कमी आहे.
अशा प्रकारचे अपडेट मिळवण्यासाठी व्हाट्स अप चॅनलला जॉइन करा- https://whatsapp.com/channel/0029VadLYkIE50Uaa2sD712s
(अस्विकरण- वरिल माहिती उपलब्ध स्त्रोतावरून देण्यात आली आहे. याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कोणताही दावा करत नाही तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही.)
