मुंबई : (Dev Uthani Ekadashi 2024 Date) कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील दुसऱ्या एकादशीला देवउठनी एकादशी म्हणतात. या एकादशीला प्रभोधिनी एकादशी देखील म्हणतात. यावेळी देवउठनी एकादशीचे व्रत 12 नोव्हेंबर रोजी पाळण्यात येणार आहे. ही एकादशी खूप महत्त्वाची आहे. आषाढी एकादशीला योगनिद्रेत गेलेले असे भगवान विष्णू चार महिन्यानंतर जागे होतात. या चार महिन्यांत भगवान विष्णू शयनामुळे सर्व प्रकारची शुभ कार्ये वर्ज्य असतात. भगवान विष्णूच्या पुन: जागृतिनंतरच सर्व शुभ कार्यांना सुरूवात होते. देवतांच्या जागरणामुळे किंवा उन्नतीमुळे तिला देवऊठनी एकादशी असेही म्हणतात. या दिवशी उपवास करून कथा श्रवण करण्याचे विशेष महत्त्व आहे. देवउठनी एकादशीला तुलसी विवाह देखील केले जातात.
देवउठनी एकादशीची तारीख आणि वेळ (Dev Uthani Ekadashi 2024)
यावेळी कार्तिक महिन्याची एकादशी 11 नोव्हेंबर रोजी सायंकाळी 6:46 ते 12 नोव्हेंबर रोजी सायंकाळी 04:04 पर्यंत असेल. अशा स्थितीत 12 नोव्हेंबर रोजी उदय तिथी असल्याने या दिवशी देवउठनी एकादशीचे व्रत केले जाणार आहे. एकादशीचा कालावधी 13 नोव्हेंबर रोजी सकाळी 6:42 ते 8:51 दरम्यान असणार आहे.
देवउठनी एकादशी पूजाविधी (Dev Uthani Ekadashi 2024 Pujavidhi)
देवउठनी एकादशीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून सूर्योदयापूर्वी स्नान करावे. यानंतर उसाचा मंडप करून मध्यभागी चौकोन बनवावे. या मंडपाच्या मध्यभागी भगवान विष्णूचा फोटो किंवा मूर्ती ठेवा. यासोबतच चौकाचौकात देवाच्या पावलांचे ठसे बनवले जातात, ते झाकून ठेवावेत. ऊस, विड्याचे पान आणि पिवळी फळे तसेच मिठाई देवाची अर्पण केली जाते. यासोबतच देवाला पिवळी मिठाई अर्पण करावी. यानंतर तुपाचा दिवा लावा आणि रात्रभर पेटू द्या. इथे बसून विष्णु पुराण आणि व्रत कथा ऐका.
देवउठनी एकादशीचे नियम (Dev Uthani Ekadashi Rules)
देवउठनी एकादशीला काही नियमांचे पालन करणे महत्त्वाचे आहे. या दिवशी उपवासाच्या पदार्थांचे सेवन करावे किंवा निर्जल उपवास करावा. जर उपवास करणारी व्यक्ती रुग्ण, वृद्ध, लहान मूल किंवा व्यस्त व्यक्ती असेल तर ती फक्त एक वेळ उपवास करू शकतो. या दिवशी भात आणि मीठ टाळावे. भगवान विष्णूची पूजा करणे चांगले. देवउठनी एकादशीच्या दिवशी तामसिक अन्न (कांदा, लसूण, मांस, मद्य किंवा शिळे अन्न) अजिबात सेवन नये.
देवउठनी एकादशी कथा (Dev Uthani Ekadashi Vrat Katha Marathi)
धार्मिक ग्रंथांमध्ये दिलेल्या कथेनुसार, एकादशीच्या दिवशी लोकांपासून इतर जीवांपर्यंत कोणीही अन्न ग्रहण करत नाही. एके दिवशी भगवान विष्णूंनी राजाची परीक्षा घेण्याचा विचार केला आणि सुंदर स्त्रीचा वेश धारण करून रस्त्याच्या कडेला बसले. राजा सुंदरीला भेटल्यावर त्याने तिला इथे बसण्याचे कारण विचारले. आपण निराधार असल्याचे महिलेने सांगितले. राजा तिच्या सौंदर्याने मोहित झाला आणि म्हणाला की तू राणी बनून माझ्याबरोबर राजवाड्यात चल.
त्या सुंदर स्त्रीच्या राजापुढे एक अट ठेवण्यात आली की तिला संपूर्ण राज्याचे अधिकार दिले तरच ती प्रस्ताव स्वीकारेल आणि राजाला तिने जे काही तयार केले ते खावे लागेल. राजाने ती अट मान्य केली. एकादशीच्या दुसऱ्या दिवशी, सुंदरीने इतर दिवसांप्रमाणे बाजारात खाद्यपदार्थ विकण्याचा आदेश दिला. तिने मांसाहार तयार केला आणि राजाला ते खाण्यास भाग पाडले. राजा म्हणाला आज एकादशीच्या व्रताच्या वेळी मी फक्त फळं खातो. राणीने राजाला त्या स्थितीची आठवण करून दिली आणि सांगितले की जर त्याने हे दंडात्मक अन्न खाल्ले नाही तर ती मोठ्या राजपुत्राचा शिरच्छेद करेल.
राजाने आपली परिस्थिती मोठ्या राणीला सांगितली. मोठ्या राणीने राजाला त्याच्या धर्माचे पालन करण्यास सांगितले आणि आपल्या मुलाचा शिरच्छेद करण्यास तयार झाली. राजा हताश झाला आणि सुंदरीने न ऐकल्यास राजपुत्राचे मस्तक देण्याचे मान्य केले. राजाचे धर्माप्रती असलेले समर्पण पाहून एका सुंदर स्त्रीच्या रूपातील श्री हरी अतिशय आनंदित झाले आणि ते आपल्या वास्तविक रूपात येऊन राजासमोर प्रकट झाले.
विष्णूजींनी राजाला सांगितले की तू माझ्या परीक्षेत यशस्वी झाला आहेस, तुला काय वरदान हवे आहे ते सांग. राजाने या जीवनासाठी देवाचे आभार मानले आणि म्हणाले आता मला वाचवा. श्रीहरीने राजाची प्रार्थना स्वीकारली आणि त्याच्या मृत्यूनंतर तो वैकुंठ लोकात गेला.
हिंदू धर्मात तुळशीला माता लक्ष्मीचे प्रतीक मानले जाते. हे रोप घरात लावल्याने सुख-समृद्धी टिकून राहते. तुळशीच्या रोपाची नियमित पूजा केल्यास आर्थिक स्थितीवर शुभ प्रभाव पडतो, असे मानले जाते.
वास्तूनुसार तुळशीचे रोप घराच्या उत्तर, उत्तर-पूर्व किंवा पूर्व दिशेला ठेवावे. यामुळे प्रगती आणि आर्थिक लाभ होण्याची शक्यता निर्माण होते. धार्मिक मान्यतेनुसार, तुलसी विवाहाच्या दिवशी मातेची पूजा करणे अधिक फायदेशीर आहे. या दिवशी त्यांचा विवाह शालिग्रामजींशी होतो. हिंदू कॅलेंडरनुसार, तुलसी विवाहाचा सण कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील एकादशीला साजरा केला जातो. यंदा 12 नोव्हेंबर 2024 रोजी तुळशी विवाह सण आहे. या दिवशी देवूठाणी एकादशीचे व्रतही केले जाईल.
ज्योतिषीय गणनेनुसार, या तारखेला हर्षन योग तयार होत आहे, जो संध्याकाळी ७.०९ पर्यंत राहील. या दिवशी तुळशीमातेला घरोघरी सजवून तिचा विवाह शालिग्रामजींशी लावला जातो. असे मानले जाते की विवाह योग्य पद्धतीने झाला तर वैवाहिक जीवनात आनंद येतो. अशा परिस्थितीत तुळशी विवाहाची संपूर्ण पद्धत जाणून घेऊया.
तुळशी विवाह शुभ मुहूर्त 2024 (Tulsi Vivah Shubha Muhurat 2024)
यावर्षी 12 नोव्हेंबर 2024 रोजी तुळशी विवाह उत्सव साजरा केला जाणार आहे. या दिवशी शुभ मुहूर्त संध्याकाळी 5:29 ते 7:53 पर्यंत असेल.
तुळशी विवाहाची पूजा पद्धत (Tulsi vivah vidhi Marathi)
- तुळशी विवाहाच्या दिवशी सकाळी प्रथम स्नान करावे. मग स्वच्छ कपडे घाला.
- यानंतर पूजेचे सर्व साहित्यांची जमवाजमव करावी.
- आता सर्व प्रथम लाकडी चौरंग घ्या आणि त्यावर स्वच्छ लाल कापड पसरवा. यानंतर, तुळशीच्या रोपाला गेरूने सुंदर रंग द्या.
- नंतर चौरंगावर तुळस स्थापित करा. दुसरा चौरंग घ्या आणि त्यावरही स्वच्छ किंवा नवीन कापड पसरवा. त्यानंतर चौरंगावर शालिग्रामची स्थापना करा.
- दोन्ही चौरंग एकमेकांच्या पुढे ठेवा.
- दोन्हीवर उसाचा मंडप तयार करून सजवा.
- नंतर एक स्वच्छ भांडे पाण्याने भरा आणि त्यात पाच-सात आंब्याची पाने टाका. ते चौरंगावर ठेवा.
- दिवा लावावा. आता तुळशीमातेला लाल रंगाच्या चुनरीने झाकून टाका.
- सवाष्णीचे वाण जसे बांगड्या, हळदी-कुंकू, आरसा, कंगवा, जोडवे, मेहंदी इत्यादी साहित्य तुळशीसमोर ठेवा.
- तुळशी आणि शालीग्रामची विधीवत पुजा करा
- सर्व देवी देवतांना विवाहाला येण्याचे आवाहन करा.
- शालिग्राम आणि तुळशी यांच्यात अंतरपाट धरावा.
- यावेळी तुलसी विवाह मंत्रांचा जप करत राहा.
- यानंतर आरती करून कुटुंबात प्रसादाचे वाटप करावे.
