मुंबई : (What is Ketone Level in Blood) दिल्लीचे मुख्यमंत्री आणि आम आदमी पक्षाचे प्रमुख अरविंद केजरीवाल यांना मधुमेहाचा त्रास आहे. त्यामुळे त्यांना अतिशय संतुलित जीवनशैली पाळावी लागते. कथीत मद्य घोटाळ्याप्रकरणी अटक झाल्यानंतर त्यांचे वजन झपाट्याने कमी होऊ लागले. माध्यमांमधून मिळालेल्या माहितीनुसार, ते अजूनही यातून सावरलेले नाही. त्यांच्या रक्ताच्या काही चाचण्या केल्या, यात शरीरातील केटोनची पातळीही वाढली आहे. याबद्दल डॉक्टरांनी चिंता देखील व्यक्त केली आहे. या संदर्भात, केटोन पातळी काय आहे? शरीरात त्याचे प्रमाण किती असावे? मधुमेही रुग्णाच्या शरीरात त्याचे प्रमाण वाढल्यास काय प्रभाव होतो? अशा प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेण्याचा प्रयत्न करूया.
केटोन म्हणजे काय?
क्लीव्हलँड क्लिनिकच्या मते, केटोन्स हा एक प्रकारचा ऍसिड आहे जो चरबी जाळताना शरीरात तयार होतो. वास्तविक, शरीर उर्जेसाठी ग्लुकोज वापरते जे आहारातून मिळते. परंतु जेव्हा ग्लुकोजचे उत्पादन कमी होते तेव्हा शरीर ऊर्जेसाठी चरबी वापरण्यास सुरवात करते. परिणामी, यकृतामध्ये केटोन्स तयार होतात आणि रक्तवाहिन्यांमधून जातात आणि लघवीद्वारे शरीरातून बाहेर पडतात.
केटोन्स महत्वाचे का आहेत?
ग्लुकोजच्या अनुपस्थितीत केटोन्स तुमच्या मेंदूला आणि शरीराला ऊर्जा पुरवतात. एक प्रकारे, ही शरीराची उर्जा उत्पादन योजना आहे. जेव्हा शरीरात उर्जेच्या मुख्य स्त्रोताचे म्हणजेच ग्लुकोजचे प्रमाण कमी असते, तेव्हा त्यातून ऊर्जा मिळते.
शरीराला किती केटोन्सची गरज असते?
रक्त चाचणीमध्ये केटोन पातळी .6 मिलीमोल्स प्रति लिटर (mmol/L) सामान्य पेक्षा कमी, .6 ते 1.5 mmol/L मध्यम धोका, 1.6 ते 2.9 mmol/L DKA. उच्च जोखीम आणि 3.0 mmol/L पेक्षा जास्त आणीबाणीच्या श्रेणीमध्ये येते. आम्ही तुम्हाला सांगतो की केटोनची पातळी दोन प्रकारे तपासली जाते – रक्त तपासणी आणि मूत्र चाचणी. अचूक माहितीसाठी रक्त तपासणी अधिक चांगली आहे. लघवी चाचणीने काही तासांपूर्वीची केटोनची पातळी दिसून येते.
मधुमेहामध्ये त्याचे प्रमाण वाढल्यास काय परिणाम होतो?
एनसीबीआयच्या मते, केटोन्सचे उच्च प्रमाण रक्ताला विषारी आणि आम्लयुक्त बनवते. ही एक गंभीर स्थिती आहे ज्याला केटोअसिडोसिस म्हणतात. मधुमेहाच्या रुग्णामध्ये त्याची उच्च पातळीला डायबेटिक केटोॲसिडोसिस (DKA) म्हणतात. त्यावर तातडीने उपचार सुरू न केल्यास रुग्ण कोमात जाण्याचा धोका वाढतो.
डायबेटिक केटोआसिडोसिसची लक्षणे
- पुन्हा पुन्हा तहान लागणे
- नेहमीपेक्षा जास्त वेळा लघवी करणे
- उलट्या आणि अतिसार
- पोटदुखी
- कोरडी त्वचा आणि तोंड
- जलद, खोल श्वास
- डोकेदुखी
- स्नायू कडक होणे किंवा वेदना
- थकवा, भ्रम
केटोन्स जास्त असल्यास काय करावे?
केटोनची पातळी वाढल्यास दररोज इन्सुलिन आणि रक्तातील साखरेची पातळी तपासा. ग्लुकोजची पातळी वाढवण्यासाठी कार्बोहायड्रेट्सचा समावेश असलेला आहार घ्यावा. जास्त पाणी प्या जेणेकरून केटोन्स सहज शरीरातून बाहेर पडू शकतील.
गर्भधारणेदरम्यान केटोन्स वाढण्याचे कारण
गर्भधारणेदरम्यान हार्मोनल बदलांमुळे शरीरातील इन्सुलिनच्या पातळीत बदल होतो, ज्यामुळे ग्लुकोज चयापचय प्रभावित होऊ शकतो. हे सर्व बदल रक्तातील साखरेमध्ये असलेल्या ग्लुकोजचा वापर करून पेशींना ऊर्जा बनवण्यापासून रोखतात आणि शरीर शरीरात साठवलेल्या चरबीचा ऊर्जेसाठी वापर करू लागते. हे केटोन्स तयार करते. हे उपवास, जेवण वगळणे किंवा अन्नातील पोषक तत्वांची कमतरता यामुळे असू शकते. ही स्थिती गर्भधारणेदरम्यान तुम्हाला आणि तुमच्या बाळाला प्रभावित करू शकते.
गर्भधारणा हा महिलांसाठी खूप खास काळ आहे, परंतु यावेळी आरोग्याच्या समस्या देखील आहेत. गर्भधारणेदरम्यान काही समस्या सामान्य असतात परंतु काही समस्यांसाठी डॉक्टरांचा सल्ला आवश्यक असतो. अशी एक स्थिती म्हणजे मूत्रात केटोन्सची उपस्थिती. जेव्हा शरीर ऊर्जेसाठी कर्बोदकांऐवजी चरबी आणि प्रथिने वापरू लागते तेव्हा शरीरात एक रसायन तयार होते, ज्याला केटोन्स म्हणतात. शरीर त्याला विष मानते आणि ते लघवीद्वारे बाहेर टाकले जाते. मूत्रात केटोन्सच्या उपस्थितीला केटोनुरिया म्हणतात.
गर्भधारणेदरम्यान हार्मोनल बदलांमुळे शरीरातील इन्सुलिनच्या पातळीत बदल होतो, ज्यामुळे ग्लुकोज चयापचय प्रभावित होऊ शकतो. हे सर्व बदल रक्तातील साखरेमध्ये असलेल्या ग्लुकोजचा वापर करून पेशींना ऊर्जा बनवण्यापासून रोखतात आणि शरीर शरीरात साठवलेल्या चरबीचा ऊर्जेसाठी वापर करू लागते. हे केटोन्स तयार करते. हे उपवास, जेवण वगळणे किंवा अन्नातील पोषक तत्वांची कमतरता यामुळे असू शकते. ही स्थिती गर्भधारणेदरम्यान तुम्हाला आणि तुमच्या बाळाला प्रभावित करू शकते.
गर्भधारणेदरम्यान लघवीत केटोन्स वाढण्याची कारणे
लघवीमध्ये केटोन्स वाढण्याची अनेक कारणे असू शकतात, त्यातील काही प्रमुख कारणे जाणून घेऊया.
- निर्जलीकरण
- बराच वेळ उपाशी राहा
- लंच किंवा डिनर वगळणे
- कमी चरबी, कार्बोहायड्रेट्स आणि ग्लुकोज वापरणे
- गर्भधारणेदरम्यान उपवास
- आजारपण आणि अतिसार
- संसर्ग किंवा गंभीर आजार
- खूप व्यायाम करणे
- गर्भधारणा मधुमेह
(टिप- हा लेख माहिती आणि जागरूकतेच्या उद्देशाने देण्यात आला आहे. उपाय करण्याआधी तज्ञांचा सल्ला अवश्य घ्यावा.)
