मुंबई : (Heatwave Deaths India) दिवसंदिवस हवामान सतत गरम होत आहे. तापमानात होणारी ही वाढ पृथ्वीवरच्या प्रत्त्येक घटकासाठी चिंतेची बाब आहे. भारतीय हवामानशास्त्र विभाग (IMD) देशाच्या विविध भागात उष्णतेबाबत सतत अलर्ट जारी करत आहे. सध्या जो अलर्ट जारी करण्यात आला आहे तो चंदीगड, पंजाब आणि हरियाणाच्या हवामानाबाबत आहे. या ठिकाणी तापमान 43 ते 47 अंश सेल्सिअसपर्यंत जाऊ शकते. आवश्यकता नसल्यास लोकांनी दिवसा घराबाहेर पडू नये, असे हवामान खात्याने स्पष्टपणे सांगितले आहे. सुती कपडे वापरण्याचा तसेच चेहरा अणि डोकं झाकण्याचा सल्ला देखील देण्यात आला आहे. उष्माघाताचा त्रास झाल्यास ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा असेही सांगण्यात आले आहे. हवामान खाते दरवर्षी या सुचना जारी करते पण असे असतानाही उष्माघाताने अनेकांना आपला जीव गमवावा लागतो.
हवामान विभागाच्या मते पुढील सात दिवस असेच वातावरण राहील. उष्णतेच्या लाटेमुळे मृत्यूमुखी पडणाऱ्या लोकांचा आकडा मोठा आहे. 2015 ते 2023 पर्यंत देशात एकूण 4057 लोकांचा उष्णतेच्या लाटेमुळे मृत्यू झाला आहे.
उन्हामुळे निवडणुकीवर परिणाम
देशभरात सार्वत्रिक निवडणुका होत आहेत. उष्णतेमुळे मतदानावरही परिणाम होत आहे. गेल्या आठवड्याच्या शेवटी तापमान 46 अंश सेल्सिअसवर पोहोचले होते. उष्णतेच्या लाटेबाबत हवामान खात्याकडून सातत्याने ‘रेड’ अलर्ट जारी केला जात आहे.
या कारणांमुळे वाढते उष्णता
भारतात उन्हाळ्याचे तीन महिनेच असतात. एप्रिल, मे आणि जून. या मोसमात भारताच्या बहुतांश भागात तीव्र उष्णता असते. यानंतर पावसाळा येतो, जेव्हा तापमानात घट सुरू होते. मात्र गेल्या दशकापासून उष्णता वाढत आहे. त्यामुळे पाणीटंचाईची प्रक्रिया सुरू होते.
दक्षिण आशियातील सरासरी पारा 0.85 अंशांनी अधिक आहे
वर्ल्ड वेदर ॲट्रिब्युशनने केलेल्या अभ्यासानुसार, हवामान बदलामुळे भारतासह आशियातील काही भागांना एप्रिलमध्ये 45 पट अधिक उष्णतेच्या लाटेचा सामना करावा लागत आहे. त्यामुळे मान्सूनपूर्व दक्षिण आशियातील तापमानात गेल्या दशकात सरासरी 0.85 अंश सेल्सिअसने वाढ झाली आहे.
एप्रिलमध्येच उष्णतेच्या लाटेमुळे झाली मृत्यूला सुरुवात
उष्णतेच्या लाटेमुळे एप्रिल महिन्यात भारतात 5 आणि बांगलादेशात 28 जणांचा मृत्यू झाला. याशिवाय थायलंड आणि फिलिपाइन्समधूनही मृत्यूच्या बातम्या आल्या आहेत. अतिउष्णता ही भारतातील सार्वजनिक समस्या बनली आहे. गेल्या शतकात उष्णतेच्या लाटेमुळे देशात सुमारे 11 हजार लोकांचा मृत्यू झाल्याचा सरकारी अंदाज आहे.
उष्णतेच्या त्रासापासून बचावासाठी उपाय
स्वत:ला हायड्रेटेड ठेवा
उन्हाळ्यात जास्त वेळ उन्हात फिरण्यामुळे जास्त घाम येतो, त्यामुळे जर तुम्ही पुरेसे पाणी प्यायले नाही तर शरीरात पाण्याची कमतरता होऊ शकते. यामुळे तुम्हाला डिहायड्रेशनचा त्रास होऊ शकतो. शरीरात पाण्याची कमतरता असल्यास उष्माघात आणि सनस्ट्रोकची शक्यता वाढते. अशा परिस्थितीत या ऋतूत पाण्याचे प्रमाण जास्त असलेल्या प्रकारच्या पदार्थांचे सेवन करा. शरीराला आतून थंड ठेवणारी पेये सेवन करा. जर तुम्हाला डिहायड्रेशनची समस्या असेल तर तुम्हाला चक्कर येणे आणि थकवा यासारखी लक्षणे दिसू शकतात.
आवश्यक नसल्यास बाहेर जाणे टाळा
असे काही लोक आहेत जे आवश्यकता नसतानाही बाहेर फिरत राहतात. जर तुमच्याकडे फार महत्वाचे काम नसेल तर आरोग्याची काळजी घेत घरीच राहण्याचा प्रयत्न करा. जर तुम्हाला घराबाहेर जावे लागत असेल तर स्वतःला चांगले झाकून घ्या. छत्री ठेवा. स्कार्फ, पूर्ण बाह्यांचा शर्ट, टोपी घाला. आपल्यासोबत द्रव पदार्थ, इलेक्ट्रोलाइट्स आणि अन्नपदार्थ ठेवण्याची खात्री करा. जेवल्याशिवाय रिकाम्या पोटी घराबाहेर पडू नका. अचानक एसीमध्ये बसल्यानंतर उन्हात जाऊ नका. यामुळे उष्माघात आणि उष्माघातही होऊ शकतो.
आरामदायक कपडे घाला
उन्हाळ्यात बाहेर पडल्यास गडद रंगाचे आणि घट्ट कपडे घालू नका. त्यामुळे जास्त घाम येतो. गडद रंगाच्या कपड्यांमध्ये तुम्हाला जास्त गरम वाटते. आपण सैल-फिटिंग आणि सुती कपडे घालणे चांगले आहे. स्काय ब्लू, व्हाईट, ऑफ व्हाईट, फिकट गुलाबी इत्यादी रंग या दिवसात घालणे चांगले, कारण ते जास्त गरम वाटत नाहीत.
मसालेदार अन्न टाळा
उन्हाळ्यात जास्त तेलकट आणि मसालेदार पदार्थ खाणे टाळा. तसेच, रस्त्यावरील विक्रेत्यांकडे उपलब्ध असलेल्या अन्नपदार्थांचे सेवन करू नका, कारण यामुळे अन्नातून विषबाधा होऊ शकते. कारण दीर्घकाळ ठेवलेले अन्न लवकर खराब होते. ना स्वच्छतेची काळजी घेतली जाते ना बाहेर ताजे अन्न मिळतं. उष्माघात टाळण्यासाठी, ताजे घरगुती अन्न खा आणि आपल्या आहारात भरपूर हंगामी भाज्या आणि फळांचा समावेश करा.
सनस्क्रीनसह त्वचेचे संरक्षण करा
उन्हाळ्यात त्वचेचे आरोग्य सर्वाधिक बिघडते. उन्हात चालण्यामुळे त्वचेची टॅन, सनबर्न अशा अनेक समस्या निर्माण होतात. घरातून बाहेर पडताना चांगल्या दर्जाचे सनस्क्रीन लोशन लावणे चांगले. लक्षात ठेवा की ते लावल्यानंतर 15 मिनिटांनीच घरातून बाहेर पडावे. यामुळे सूर्याच्या हानिकारक किरणांमुळे त्वचेला होणारा त्रास टाळता येईल.
(Source- Aaj Tak)
