मुंबई : (World Hepatitis Day 2024 Marathi) हिपॅटायटीस म्हणजे यकृतावरची अशी सूज जी शरीराच्या ऊतींना दुखापत झाल्यास किंवा संक्रमित झाल्यास उद्भवते. हे तुमच्या यकृताला हानी पोहोचवू शकते. ही सूज तुमच्या यकृताच्या कार्य करण्याच्या क्षमतेवर परिणाम करू शकते.
हिपॅटायटीस हा अचानक उद्भवणारा संसर्ग किंवा दीर्घकालीन संसर्ग असू शकतो. काही प्रकारच्या हिपॅटायटीसमुळे फक्त तीव्र संक्रमण होते. इतर प्रकारांमुळे तीव्र आणि जुनाट संक्रमण होऊ शकते.
हिपॅटायटीस कशामुळे होतो? (Reason of Hepatitis)
हिपॅटायटीसचे विविध प्रकार आहेत, ज्याची कारणेही भिन्न आहेत
- व्हायरल हेपेटायटीस हा सर्वात सामान्य प्रकार आहे. हे अनेक हिपॅटायटीस विषाणूंपैकी एकामुळे होते: ए, बी, सी, डी आणि ई.
- अल्कोहोलिक हिपॅटायटीस जास्त मद्यपान केल्यामुळे होतो.
- विषारी हिपॅटायटीस विशिष्ट विष, रसायने, औषधे किंवा पूरक पदार्थांमुळे होऊ शकते.
- ऑटोइम्यून हिपॅटायटीस हा एक क्रॉनिक प्रकार आहे, ज्यामध्ये तुमच्या शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती तुमच्या यकृतावर हल्ला करते. कारण माहित नाही, परंतु आनुवंशिकता आणि आपले वातावरण कदाचित भूमिका बजावू शकते.
हिपॅटायटीसचे प्रकार
हिपॅटायटीस ए
हिपॅटायटीस ए हा हिपॅटायटीस ए विषाणू (HAV) च्या संसर्गामुळे होतो. या प्रकारचा हिपॅटायटीस हा एक तीव्र अल्पकालीन आजार आहे.
हिपॅटायटीस बी
हिपॅटायटीस बी विषाणू (HBV) मुळे हिपॅटायटीस बी होतो. हा अनेकदा जुनाट आजार असतो. सेंटर फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन (CDC) नुसार, जगभरात अंदाजे 257 दशलक्ष लोक क्रॉनिक हिपॅटायटीस बी सह जगत आहेत.
हिपॅटायटीस सी
या प्रकारचा हिपॅटायटीस हेपेटायटीस सी विषाणू (HCV) पासून येतो. एचसीव्ही हा रक्त-जनित विषाणूजन्य संसर्गांपैकी एक आहे आणि सामान्यतः दीर्घकालीन रोग म्हणून होतो.
हिपॅटायटीस डी
हिपॅटायटीसचा हा एक दुर्मिळ प्रकार आहे, जो केवळ हिपॅटायटीस बी संसर्गाने होतो. हिपॅटायटीस डी विषाणू (HDV) मुळे इतर प्रकारांप्रमाणे यकृताची जळजळ होते, परंतु विद्यमान हिपॅटायटीस बी संसर्गाशिवाय एखाद्या व्यक्तीस HDV ची लागण होऊ शकत नाही. जागतिक स्तरावर, तीव्र हिपॅटायटीस बी असलेल्या सुमारे 5 टक्के लोकांना HDV प्रभावित करते.
हिपॅटायटीस ई
हिपॅटायटीस ई हा एक जलजन्य रोग आहे जो हिपॅटायटीस ई विषाणू (HEV) च्या संपर्कात आल्याने होतो. हिपॅटायटीस ई प्रामुख्याने अस्वच्छता असलेल्या भागात आढळतो आणि सामान्यत: पाणी पुरवठा दूषित करणाऱ्या विष्ठेच्या वापरामुळे होतो. हिपॅटायटीस ई सहसा तीव्र असतो, परंतु गर्भवती महिलांमध्ये विशेषतः धोकादायक असू शकतो.
हिपॅटायटीसचा धोका कोणाला आहे?
वेगवेगळ्या प्रकारच्या हिपॅटायटीससाठी जोखीम वेगवेगळी असतात. उदाहरणार्थ, बऱ्याच विषाणूजन्य प्रकारांमध्ये, तुम्ही असुरक्षित लैंगिक संबंध ठेवल्यास तुमचा धोका जास्त असतो. जे लोक दीर्घ कालावधीत जास्त मद्यपान करतात त्यांना अल्कोहोलिक हिपॅटायटीसचा धोका असतो.
हिपॅटायटीसची लक्षणे काय आहेत?
हिपॅटायटीस असणा-या काही लोकांमध्ये लक्षणे नसतात आणि त्यांना संसर्ग झाल्याचे माहीत नसते. हिपॅटायटीसच्या सामान्य लक्षणांमध्ये हे समाविष्ट असू शकते:
- ताप
- थकवा
- भूक न लागणे
- मळमळ, उलट्या
- पोटदुखी
- पिवळी लघवी
- मातीच्या रंगाची विष्ठा
- सांधे दुखी
- कावीळ
- त्वचा आणि डोळे पिवळसर होणे
हिपॅटायटीस कसा टाळता येईल?
हिपॅटायटीसच्या प्रकारानुसार, हिपॅटायटीसचा धोका टाळण्यासाठी किंवा कमी करण्याचे वेगवेगळे मार्ग आहेत. उदाहरणार्थ, जास्त मद्यपान न केल्याने अल्कोहोलिक हिपॅटायटीस टाळता येऊ शकतो. हिपॅटायटीस ए आणि बी रोखण्यासाठी लस अस्तित्वात आहे. ऑटोइम्यून हिपॅटायटीस टाळता येत नाही.
उपचार कोणकोणते आहेत?
- हिपॅटायटीस ए आणि ई साठी कोणतेही विशिष्ट अँटीव्हायरल उपचार नाहीत. हे स्व-मर्यादित अपयश आहे. त्याचे उपचार लक्षणांवर आधारित आहेत.
- हिपॅटायटीस बी बरा होऊ शकत नाही, म्हणून व्हायरसची प्रतिकृती नियंत्रित करण्यासाठी आजीवन उपचारांची आवश्यकता असू शकते. हिपॅटायटीस बी टाळण्यासाठी, त्याची लस घेण्याची शिफारस केली जाते.
- हिपॅटायटीस सी हा पूर्णपणे बरा होणारा आजार आहे. यकृताच्या कार्यामध्ये बिघाड होण्याचे कोणतेही स्पष्ट कारण नसल्यास, हिपॅटायटीस सी साठी चाचणी करणे आवश्यक आहे. याच्या उपचाराचा कालावधी तीन महिने आहे.
किती धोकादायक आहे हा रोग?
योग्य खबरदारी घेऊन हिपॅटायटीस ए आणि ई टाळता येऊ शकते. हिपॅटायटीस बी लसीद्वारे देखील टाळता येऊ शकते. सामान्यतः, हिपॅटायटीस A आणि E चे परिणाम दिर्घकाळ असतात. सिरोसिस (यकृताचा कर्करोग) होण्यापूर्वी हिपॅटायटीस सीचा उपचार केला तर त्याचे परिणामही चांगले येतात. हिपॅटायटीस बी हा एक आजार आहे जो तीव्र हिपॅटायटीसमध्ये घातक ठरतो. हे सिरोसिसमध्ये बदलते ज्यात आणखी वाईट लक्षणे असतात.
(टिप- कोणताही वैद्यकीय उपचार करण्याआधी संबंधीत डॉक्टरांचा सल्ला अवश्य घ्या, बऱ्याचदा वेगवेगळ्या आजारांची लक्षणे सारखी असू शकतात.)
